Yerel yönetimler ve sosyal politikaları ( 1 )

Kamu yönetiminin temel fonksiyonu, toplumun ortak ihtiyaçlarını karşılamaktır. Yerel yönetim birimlerinin başında yer alan belediyeler de toplumun yerel nitelikteki ortak ihtiyaçlarını karşılamayı amaçlarlar. Özellikle belediyeler, günümüzde geleneksel yerel hizmetleri sunmanın yanında o yörede yaşayan vatandaşların sosyal sorunlarıyla da ilgilenmektedirler. Ülkemizde 2004 sonrası yerel yönetimler alanında yapılan reformlarla sosyal belediyecilik konusunda önemli düzenlemeler getirilmiştir. Böylelikle, yerel yönetimler sosyal sorunların çözümünde bir aracı olarak görülmüş ve sorumlulukları arttırılmıştır.

Yaşadığımız yüzyılda, küreselleşme ve bilişim devriminin oluşturduğu bu dönüşüm sürecinde artık ulusların rekabetinden çok kentlerin rekabeti önem kazanmış, böylece yerel yönetimler daha önce hiç olmadığı kadar öncelikli bir konum kazanmışlardır. Artık yerel yönetimlerin -özellikle de seçilerek iş başına gelmiş olmaları yönüyle- merkezi yönetimin vesayet denetiminde olmaları ve taşıdıkları kamu tüzel kişilikleri nedeniyle yönetsel yönleri olan belediyelerin görev, yetki ve vatandaşa karşı sorumluluklarının yeniden tanımlanması zorunluluğu doğmuştur. Belediyelerden yol, su, kanalizasyon, park, temizlik gibi klasik kentsel altyapı ve teknik hizmetler dışında sosyal, kültürel, ekonomik ve eğitsel bir dizi yeni alanda yükümlük ve sorumluluklar üstlenmesi beklenmektedir. Artık 21. yüzyılın çağdaş belediyecilik anlayışında “yerel sürdürülebilir kalkınma”, “sosyal belediyecilik”, “kentlilik bilincinin oluşturulması” gibi kavram, söylem ve politikalar bulunmaktadır. 

Ülkemizde artan kentsel nüfus ve beraberinde ortaya çıkan işsizlik, yoksulluk vb. sosyal sorunlar yerel yönetimlerin sosyal politika alanında önemini arttırmıştır. Merkezi yönetimin sosyal yardım ve sosyal hizmet alanındaki yetersizliği de yerel yönetimleri bu alanda aktif olmaya zorlamaktadır.

Ayrıca son yıllarda yapılan yasal düzenlemeler sosyal yardım uygulamasını belediyelerin görevlerinden biri haline getirmiş böylelikle sosyal belediyecilik anlayışı gelişme göstermeye başlamıştır.

Ülkemizdeki belediyelerin sosyal politika alanlarındaki görev ve fonksiyonları hala büyükşehir belediyelerinin ağırlıklı hizmetleri olarak yürütülmektedir. İlk belediye teşkilatı 1854 yılında İstanbul'da kurulmuş olup, belediyelerin halkın gündelik yaşamını doğrudan etkileyen kuruluşlar hâline gelmeleri ancak Cumhuriyet Dönemi'nden sonra gerçekleşmiştir. Bu dönemde belediyelerin görev ve fonksiyonları 1930 yılında çıkarılan ve 2005 yılına kadar yürürlükte kalan 1580 sayılı Belediye Yasası ile belirlenmiştir. Bu yasa belediyelere, Batılı ülke belediyelerinde olduğu gibi kentsel hizmetler alanında oldukça geniş yetki ve görevler vermiştir. Belediyeler böylece, kentlerde başvuracakları farklı uygulamalara bu yasal dayanağını bu yasa ile çözümlemişlerdir.

Cumhuriyet'in ilk döneminde yapılan 1580 sayılı yasa ile belediyelere bu denli geniş görev ve fonksiyonlar verilmekle birlikte belediyeler, 1923-1945 döneminde, aslında bugün de olduğu gibi, görevleriyle orantılı kaynaklara sahip olamadıkları için bu işlevleri yeterince yerine getirememiştir.

1990'lı yılların ortalarına kadar ülkemizde birkaç büyükşehir belediyesi dışındaki belediyeler genellikle yol, asfalt, temiz su, çöplerin toplanması, atık sistemi ve piyasaların denetlenmesi vb. hizmetleri yerine getirmeye çalışmışlarsa da, sosyal-kültürel alanda etkinliklere son yıllarda ağırlık vermeye başlamış olsalar da hala kentsel altyapı hizmetlerinin karşılanması yönünde yeterince başarı gösterememişlerdir.

Belediye yönetimlerine 1994 yılındaki mahallî idareler seçimlerinden sonra gelen başkanların kişisel hizmet anlayışından kaynaklanan sosyal ve kültürel içerikli hizmetleri, belediyecilik anlayışını sosyal yardım, sosyal hizmetler, eğitim, sağlık, konut gibi sosyal politika alanlarında da verilen hizmetlere yöneltmiştir. Bu dönemde temelleri atılan “Sosyal Belediyecilik Anlayışı”, 2000'li yılların başlarında yeni bir ivme kazanmış ve belediyeler tarafından sunulan hizmet paketi daha da genişletilmiştir. Bu hizmet yarışı zamanla yerel toplumun ekonomik, sosyal ve kültürel gelişiminden sorumlu belediyecilik anlayışının doğuşunu sağlamıştır.

Devam edecek…. Sosyal Belediyeciliğin İşlevleri ve Hizmetleri ( 2)