Britanya'da Siyaset Belirsiz

Britanya’da önceki gün yapılan genel seçimlerin andından halk dün sabah siyasi belirsizliğe uyandı. 1974’den beri ilk kez hiçbir partinin çoğunluğu sağlayamadığında Britanya siyasetinde ‘askıda kalan parlamento’ (hang parliament) denilen bir durum oratya çıkarken, 13 yıldır iktidara dönmeyi bekleyen Muhafazakar Parti’nin hükümet hesapları sandıktan birinci çıkmasına rağmen zora girdi. Yarışı ikinci sırada bitiren İşçi Partili Başbakan Gordon Brown, Liberal Parti ve diğer küçük partilerle ortak olup iktidarı korumak için kolları sıvadı. Olası hiçbir koalisyon seçeneği parlamento çoğunluğuna kafi gelmedinden tekrar seçim olasılığı belirirken Brown, bu duruma sebep olan iki partinin öne çıktığı dar bölgeli seçim sisteminin değiştirilmesi için referandum çağrısı yaptı.

Her cephede burukluk var
650 sandalyeli parlamentonun alt kanadı Avam Kamarası için yapılan seçimde kesinleşen 641 koltuğun dağılımına göre Muhafazakar Parti yüzde 36 ile 306, İşçi Partisi yüzde 29 ile 258, Liberal Demokrat Parti yüzde 23 ile 57, diğer partiler 27 vekil çıkardı. 2005’e göre oy oranında Liberaller yüzde 1, Muhafazakarlar yüzde 4 artış, İşçi Partisi yüzde 6.5 düşüş yaşadı. Katılımın 4 puan artışla yüzde 65.2 gerçekleştiği seçimde Muhafazakarlar vekil sayısına 97 ilave yaparken, İşçi Partisi 91, Liberaller 5 koltuk yitirdi. Avam Kamarası’na 18 vekil gönderen Kuzey İrlanda’da ise Britanya’dan ayrılmaya karşı çıkan Demokrat Birlik Partisi’ne 8, Kraliçe’nin yetkisini tanımayan Sinn Fein’e 4 vekil düştü.
Hiçbir parti tek başına iktidar olmak için gereken 326 vekil çıkaramazken, sonuçlar David Cameron liderliğindeki Muhafazakarlar için ‘burukluk’, TV tartışmalarında ‘Britanya’nın Obaması’ lakabı takılan Nick Clegg ile büyük sıçrama ummuş Liberal Demokratları için ‘hayal kırıklığı’ yarattı. Brown’un ipten döndürmek için asıldığı İşçi Partisi ise Muhafazakarların tek başına iktidar olamamasının tesellisini yaşıyor.

İlkelerden taviz vermediler
Her seçim bölgesinde en fazla oyu alanın vekilliği kazandığı dar bölge sisteminin uygulandığı seçim, Britanya’yı koalisyon yada azınlık hükümetleri dönemine döndürürken, kimin başbakan olacağı meçhul. Cameron, “İşçi Partisi’nin yönetme yetkisini kaybettiği açık. Sonuç ne olursa olsun güçlü ve istikrarlı bir yönetim için elimizden geleni yapacağız. Ülke değişim istiyor, değişim yeni lider gerektiriyor” diyerek Brown’a yolu gösterdi. Ancak teamül gereği parlamento çoğunluğun sağlanamadığı durumlarda başbakan olarak hükümeti kurma görevini ilk önce üstlenecek olan Brown’ın pes etmeye niyeti yok. İlk açıklamasında “Görevim güçlü ve istikrarlı bir hükümet için gerekeni yapmaktır” diyen Brown, yardımcılarından Liberaller ve diğer küçük partilerle koalisyon pazarlıklarına başlamalarını istedi. Clegg ise teamülün aksine hükümeti kurma görevinin en çok oyu ve koltuğu alan Muhafazakarlara verilmesi gerektiğini söyleyince Brown “Clegg ve Cameron’a zaman tanınmalı, konuşmalılar. İki parti anlaşamazsa Liberallerle konuşmaya hazırız, tüm parti liderleriyle görüşmeye açığız” diye çark etti. Brown, ayrıca seçim sisteminin küçük partileri de kayıracak şekilde acilen değiştirilmesini istedi: “Sistemin değiştirilmesi için referandum gerek. İnsanlar belirsizliği sevmiyor. Daha adil bir sisteme ihtiyaç var.” Clegg’in ise seçim öncesi koalisyonu dışladığı Muhafazakarlara gözkıptığı yorumu yapıldı. Liberal Demokrat Lider, İşçi Partisi’nin koalisyon kurmaya kalkışması halinde seçim sisteminin değiştirilmesi ve Brown’ın başbakan olmaması şartını koşabileceğini de ekledi.
Tablonun bir iki hafta içinde netleşmesi beklenirken beklenen senaryo şu: Brown ya Liberal Demokrat Parti ve diğer küçük partilerle koalisyona gidecek ya da azınlık hükümeti kuracak. 18 Mayıs’ta yeni vekiller yemin edip göreve başladıktan sonra 25 Mayıs’ta Kraliçe 2. Elizabeth’in konuşmasını yapacağı ilk tam katılımlı oturumda hükümet programı okunacak ve güven oylaması yapılacak. Brown güvenoyu alamazsa istifa edecek ve Kraliçe görevi Cameron’a verecek. Cameron da ya Liberaller ve Demokratik Birlik Parti ile koalisyon ya da azınlık hükümeti kuracak. O da güvenoyu alamazsa parlamento feshedilecek ve seçime gidilecek.

1974’lerde erken seçim olmuştu
1930’lardaki büyük buhran ve 2. Dünya Savaşı sırasındaki milli birlik hükümetleri hariç koalisyon deneyimi olmayan ülkede azınlık hükümeti seçeneği daha güçlü. Şubat 1974’te Muhafazakar Başbakan Edward Heath, İşçi Partisi’nin 301 koltuğuna karşı 297 vekil çıkarmıştı. Heath hükümeti kurmayı denedi ama 14 koltuk kazanmış Liberalleri ikna edemedi. Ardından İşçi Parti ilderi Harold Wilson azınlık hükümeti kursa da Ekim 1974’te erken seçime gitmek zorunda kaldı. (bbc, afp, Reuters)

Oy kullanamayan isyan bayrağa açtı
* Altı kentte yüzlerce kişi oy kullanamayınca gerilim yaşandı. Sandıklar önceki akşam 22.00’de (TSİ 24.00) kapanırken Londra, Birmingham, Sheffield, Manchester, Liverpool ve Newcastle’da uzun kuyruklar nedeniyle oylarını atamayan öfkeli seçmenler oturma eylemi yaptı. Bazı merkezlerde görevlilerin mühürlü sandıkları götürmesi engellendi. Bazı yerlere polis sevk edildi. Bazı seçim merkezlerinde yoğun katılım yüzünden oy pusulaları yetmezken, postada kaybolan pusulalar da sorun oldu. Newcastle’da ise kuyrukta bekleyen 450 kişi sandıklar kapandıktan sonra içeri alınarak oy kullandırıldı. Seçim Kurulu soruşturma başlattı.

* Irkçı Britanya Ulusal Partisi (BNP) meclis dışı kaldı. Liderleri Nick Griffin Barking’de İşçi Partili adaya yenildi.

* Yeşiller Partisi ilk kez parlamentoya girdi. Parti lideri Caroline Lucas’ı Brigton kentinden seçildi.

* Hiçbir partinin parlamentoda çoğunluğa ulaşamaması yüzünden müşterek bahisçiler bu yıl içinde yeni seçime gidilmesine 1/3 oranında şans tanıyor.

* İşçi Partisi listesindeki Türk ve KKTC kökenli adaylar meclise giremedi.

* Fisiltin’e yardım konvoylarının gediklisi George Galloway seçilemedi. Irak işgaline karşı çıkıp İşçi Partisi’ni terketmiş solcu vekil, bağımsız girdiği seçimde İşçi Partili adaya yenildi.