Borcu Borç Alarak Ödüyoruz

ATO'nun Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun (BDDK) verilerinden yaptığı değerlendirmeye göre, Mart sonu itibariyle tüketicilerin bankalara olan toplam borcu 139.2 milyar TL olarak gerçekleşti. Bu tutarın 99.4 milyar TL'lik kısmı tüketici kredileri, 2.7 milyar TL'lik kısmı kredili mevduat hesabı borcu, 37 milyar TL'lik kısmı ise kredi kartı borçlarından oluştu.

Türkiye'deki kişi başına düşen tüketici kredisi, kredi kartı ve kredili mevduat hesabı borcu bin 947 TL'yi buldu. Birçok ailenin TOKİ'ye olan taksitli konut borçları da dahil edildiğinde kişi başına ortalama borç 2 bin TL'yi aştığı görüldü. Kişi başına borç miktarında son altı yılda 10 kattan fazla artış yaşandığı ise dikkat çekti. 2003 yılı sonunda kişi başına düşen tüketici kredisi ve kredi kartı borcu 190 TL civarında kalıyordu.

Klasman lideri İstanbul

ATO'nun hazırladığı "Tüketicinin Borç Ligi" klasmanına göre iller itibariyle bakıldığında hem miktar olarak hem de kişi başına düşen borç miktarı açısından ilk sırayı İstanbul aldı. Bankalara toplam 46.9 milyar TL'lik tüketici kredisi, kredi kartı ve kredili mevduat borcu bulunan İstanbul'da kişi başına borç miktarı 3 bin 690 TL'yi buldu. Borç Ligi'nde 15.3 milyar TL ile ikinci sırada yer alan Ankara, kişi başına ortalama borç tutarında da 3 bin 363 TL ile İstanbul'u izledi. Üçüncü sırada 2 bin 721 TL ile Muğla yer aldı. Muğla'daki ailelerin bankalara toplam 2.2 milyar TL'lik kredi kartı, tüketici kredisi ve kredili mevduat borcu bulunduğu belirlendi. İzmir, 9.9 milyar TL'lik toplam tüketici borcuyla, borç büyüklüğü açısından üçüncü sırada yer alırken, kişi başına borç tutarında ise 2 bin 602 TL ile dördüncü sırada geldi. Kişi başına tüketici borcu tutarında İzmir'i 2 bin 545 TL ile Antalya, 2 bin 111 TL ile Tekirdağ, 2 bin 27 TL ile Kocaeli ve bin 960 TL ile Eskişehir izledi. İstanbul, Ankara, Muğla, İzmir, Antalya, Tekirdağ, Kocaeli ve Eskişehir'deki kişi başına tüketici kredisi ve kredi kartı borcu Türkiye ortalamasının üzerine çıkarken geri kalan 73 ildeki kişi başına borç miktarı ise ortalamanın altında kaldı.

Gönüllerin şampiyonu Muş

Kişi başına en düşük kredi kartı ve tüketici kredisi borçlusu iller ise 242 TL ile Muş, 289 TL ile Bingöl, 294 TL ile Şırnak, 303 TL ile Ağrı, 317 TL ile Hakkari olarak sıralandı. Buna göre en az borçlu il olan Muş, "Gönüllerin Şampiyonu" olmaya da hak kazandı. Aydın, Yalova, Çanakkale, Bursa, Kırklareli, Adana, Zonguldak, Edirne, Bilecik, Bolu, Mersin, Artvin, Balıkesir, Karabük, Burdur, Trabzon, Bartın, Kastamonu, Sakarya, Amasya, Denizli, Kırıkkale, kişi başına düşen borç bin 500- bin 900 TL arasında değişirken, Isparta, Rize, Manisa, Samsun, Sinop, Kayseri, Çankırı, Nevşehir, Çorum, Giresun, Düzce, Uşak, Kütahya, Konya, Tokat, Kırşehir, Ordu, Hatay, Afyon, Sivas, Erzincan, Gaziantep, Malatya, Niğde, Elazığ ve Karaman kişi başına bin-bin 500 TL arasında borçlu olduğu ortaya çıktı. Tunceli, Erzurum, Yozgat, Osmaniye, Bayburt, Aksaray, Gümüşhane, Kars, Diyarbakır, Kahramanmaraş, Ardahan, Adıyaman, Kilis, Iğdır, Batman, Van, Şanlıurfa, Siirt, Bitlis ve Mardin de 400- bin TL arasında kişi başına borçlu iller olarak sıralandı.

Bazı illerde borç taşarruf mevduatını geçti

İllerdeki kişi başına borç miktarı, bu illerde bankalar tarafından toplanan Türk parası ve döviz cinsinden tasarruf mevduatlarıyla (vatandaşlara ait mevduatlar) karşılaştırıldığında ise kişi başına borç miktarı düşük gözüken bazı illerde, vatandaşların borcunun, sahip oldukları mevduatı geçtiği belirlendi. Kişi başına 309 TL tasarruf mevduatı düşen Bitlis'te kişi başına tüketici borcu ise 437 TL'ye ulaştı. Yani Bitlisli vatandaşların bankalara olan borcu mevduatlarının yüzde 141.5'i kadar bir büyüklük oluşturdu. Aynı şekilde kişi başına 881 TL mevduat toplanan Erzurum'da kişi başına borç 947 TL'ye çıktı. Kişi başına 307 TL mevduat toplanan Şırnak'ta borç miktarı 314 TL'yi buldu. Van, Ağrı gibi illerdeki kişi başına borç miktarıyla kişi başına tasarruf mevduatı yaklaşık aynı düzeyde seyretti.
Şanlıurfa, Hakkari, Bilecik, Kırıkkale, Tokat ve Mardin'de kişi başına tüketici borcu, kişi başına tasarruf mevduatının yüzde 91-98 arasında olduğu belirlendi. Siirt, Diyarbakır, Çankırı, Kilis, Adıyaman, Muş, Kars, Osmaniye, Amasya, Bayburt gibi illerde bankalar topladıkları tasarruf mevduatının yüzde 80-89'u kadar tüketicileri borçlandırdı. Sakarya, Artvin, Gaziantep, Kastamonu, Batman ve Kütahya gibi illerde bu oran yüzde 70-78 arasında seyretti. Bankaların Rize, düzce, Gümüşhane, Manisa, Niğde, Ordu, Çorum, Bolu, Kocaeli, Çanakkale, Tekirdağ, Kahramanmaraş, Karabük ve Ardahan gibi illerde kullandırdıkları krediler bu illerden topladıkları tasarruf mevduatının yüzde 60-70'i kadar bir büyüklük oluşturdu.

Borç-tasarruf oranı düşük iller

Kişi başına borç miktarı açısından ilk sırayı alan İstanbul, borcun tasarruf mevduatına oranı açısından ise Türkiye'nin en iyi durumdaki dört ilinden biri oldu. Kişi başına ortalama 10 bin 932 TL tasarruf mevduatı toplanan İstanbul'da, vatandaşların borcunun tasarruf mevduatına oranı yüzde 33.8 olarak hesaplandı. Bu oranın en düşük olduğu iller ise yüzde 24,9'la Aksaray, yüzde 26 ile Uşak, yüzde 27.9'la Tunceli oldu. İzmir yüzde 40.8, Ankara yüzde 46.9'le alt sıralarda kaldı. Kişi başına borç açısından İstanbul ve Ankara'dan sonra üçüncü sırada bulunan Muğla'da ise bankalar topladıkları tasarruf mevduatının yüzde 45.2'si kadar tüketicilere borç verdi.

Merkez Bankası, Türkiye'deki ailelerin bankalar, finans kuruluşları ve TOKİ'ye olan borçlarının harcanabilir gelirlerine oranının ise 2009 yılı sonu itibariyle yüzde 37.7 olarak hesapladı. Söz konusu oran, 2003 yılı için yüzde 7.5 olarak hesaplanmıştı. 2006 yılında yüzde 27.5'e kadar çıkan borcun harcanabilir gelire oranı 2007 yılında yüzde 31.1 ve 2008 yılında da yüzde 34 olarak tahmin edildi. Borç miktarındaki artış ailelerin söz konusu borçları için bankalar ve diğer finans kuruluşlarına yaptığı faiz ödemelerin de hem miktarını hem de gelirlerine oranının artış gösterdi. 2003 yılında 4 milyar TL olarak hesaplanan ailelerin borçları için ödediği faiz miktarı, faiz oranlarında yaşanan düşüşe rağmen son altı yılda beş kattan fazla artarak 21.1 milyar TL'ye ulaştı. Faiz ödemelerinde 2009 yılında bir önceki yıla göre ise yüzde 7.4 oranında artış yaşandı.

"Borç borçla örtülüyor"

ATO Başkanı Sinan Aygün, tüketim harcamaları ve harcanabilir gelir reel olarak azaldığı halde 2009 yılında Türkiye'deki ailelerin borçlarının artmaya devam ettiğini belirterek, işsizliğin de etkisiyle birçok ailenin borçla geçinmeye başladığını bildirdi. Tüketim harcamaları azalırken tüketici borçlarının artmasının "borcun yeni borçlanmalarla kapatıldığına" işaret olduğunu belirten Aygün, şöyle dedi:

"Kredi kartı borcunu ödeyemeyen vatandaş tüketici kredisine, tüketici kredisini ödeyemeyen vatandaş kredi kartına başvuruyor. Birçok vatandaş, son zamanlarda iyice yaygınlaşan kredili mevduat hesabı yüzünden maaşının yüzünü göremiyor. Çünkü ay sonuna kadar kredili mevduat hesabından maaşı kadar parayı borç olarak çekip harcamış oluyor. Merkez Bankası da son raporunda kredili mevduat hesapları konusunda vatandaşları uyardı. Bankalar kredi kartlarının yanı sıra kredili mevduat hesaplarından borç çeken vatandaşlara da çok yüksek faizler uyguluyorlar. Örneğin bir banka 'avans hesabınızdan bin TL kullanmanız durumunda günlük 1.91 TL faiz işlemektedir' diye reklam yapıyor. Bu günlük faizin aylık tutarı yüzde 5.7, yıllık basiti ise yüzde 68.8'e geliyor. Bu yüksek faizler yüzünden tüketicilerin bankalara olan borçluluğu durduk yerde her geçen gün biraz daha artırıyor. Kısaca bağrımıza borç bastık."