Pakistan'da Darbe İzlerini Silen Anayasa Yüyürlükte

Federal cumhuriyet niteliğindeki Pakistan’da askeri darbelerin izlerini silmeye yönelik geniş çaplı anayasa reformu yürürlüğe girdi. Devlet başkanının yetkilerini kısarken başbakanın yetkilerini artıran ve parlamenter demokrasiyi güçlendiren reform paketi, meclisin alt ve üst kanatlarında kabul edilmesinin ardından, dün bizzat Devlet Başkanı Ali Asıf Zerdari tarafından imzalandı.

2007’de öldürülen Benazir Butto’nun başbakanlığı döneminde kocası olarak aldığı rüşvetlerden ötürü ‘Bay yüzde 10’ lakabıyla anılan Zerdari, bu reformla yetkilerinden olsa da; dokunulmazlığına dokunulmuyor. Değişikliğe dair bir diğer ilginç nokta da devlet başkanı, başbakan, meclisin her iki kanadı, muhalefet partileri hatta ordu tarafından da desteklenmesi. 1977’de Ziya ül Hak ve 1999’da Pervez Müşerref’in askeri darbeleriyle darbe yemiş 1973 anayasasında ‘18. değişiklik’ olarak anılan reformun 102 maddesinin ana hatları şöyle:

Navaz Şerif’in önü açıldı
* Devlet başkanlığı sembolik bir makama dönüşüyor. Devlet başkanı, başbakanın tavsiyesiyle genelkurmay başkanı, kuvvet komutanı ve eyalet valisi atamalarını yapacak. Devlet başkanı kafasına göre meclisi feshedemeyecek, bunu başbakanın talep etmesi gerekecek.

* Devlet başkanının başbakanı görevden alma yetkisi kalkıyor.

* Mahkemelerin anayasanın askıya alınmasına onay verme yetkisi kalkıyor. Yargıçlar devlet başkanı tarafından değil, bir hukuk komisyonu tarafından atanacak. Devlet başkanının seçim komisyonu başkanını atama yetkisi de bitiyor.

* Başbakanın iki dönemden fazla üst üste görev yapmasına yasak kalkıyor. Bu da, 1999’da genelkurmay başkanıyken darbe yaparak devlet başkanı olan Müşerref’in devirdiği Navaz Şerif’in tekrar başbakan olmasının önünü açabilecek.

* Devlet başkanının olağanüstü hal ilan edebilme yetkisine de iki şart getirildi: Ya eyaletler meclisi OHAL isteyen karar çıkaracak ya da devlet başkanı OHAL talebine meclis onayı alacak.

* Devlet başkanının istediği konuları referanduma götürme gücü elinden alınıyor. Geçmişte darbeci komutanlar, referandum yöntemine başvurup “Bakın, halkın tasdiğini aldım” diyerek devlet başkanlığına yerleşiyordu.

* Britanya sömürgeciliği döneminden kalma Kuzey Batı Sınır Eyaleti’nin adı, burada çoğunlukta olan Paştun nüfusun talebi sonucu Hayber Pahtunha olarak değişecek. Küçük eyaletlerin özerklik derecesi artırılacak.

* Senatodaki sandalye sayısı 100’den 104’e çıkarılıp gayri Müslim azınlıklara verilecek.
Böylece yürütme yetkisi, reform üzerinde konsensus sağlanmasında önemli rol oynamış Başbakan Rıza Gelani’ye geçiyor. Ancak iktidardaki Pakistan Halkının Partisi’nin (PHP) lideri olarak Zerdari’nin siyaset yapma üzerinde etkisi sürecek. Reform ordunun gücüne de dokunmuyor. Nükleer silah sahibi tek Müslüman ülke konumundaki Pakistan’da, hükümet güçleri, ABD’nin baskısının da etkisiyle, Kaide ve Taliban ile şiddetli bir savaşa tutuşmuş durumda. Yine de reformun içgerilimi bir nebze düşürmesi umuluyor.

Zerdari’ye destek diplerde
Aralık 2007’deki Butto suikastı Müşerref’i sürgün yollarına düşürünce, Şubat 2008’de düzenlenen seçimi PHP’nin kazanmasının ardından Zerdari devlet başkanı olmuştu. Ancak ekonomik kriz, şiddet döngüsü ve hakkındaki yolsuzluk suçlamaları yüzünden Zerdari’ye halk desteği dibe vurdu. Siyasilere yolsuzluk affını yürürlükten kaldıran Yüksek Mahkeme, Zerdari’ye Pakistan’da ve yurtdışında yöneltilen yolsuzluk suçlamalarıyla ilgili soruşturma açılabilmesi için bastırıyor